نقد روانشناسی اسطوره در سفرهای آیینی اسکندرنامه نظامی

چکیده دو منظومه ی شرفنامه و اقبالنامه ی حکیم نظامی گنجوی که به اسکندرنامه مشهور است شرح وقایع زندگی، مبارزات و فتوحات اسکندر مقدونی است؛ اما دخل و تصرف های خیالپردازانه ی استاد گنجه، از این روایت، داستانی قهرمانی و اسطوره ای آفریده است. در این پایان نامه به شیوه ای تحلیلی- توصیفی، شرح زندگی و روایت سفرهای اسکندر مورد بررسی قرار گرفته و مطالعه روانشناسانه روایت در این اثر، بر اساس روند فرایند فردیت یونگی و الگوی قهرمانی جوزف کمبل بوده است. در این پژوهش علاوه بر استفاده از روش ترکیبی یونگ – کمبل، برخی از نمادها و انگاره های کهن الگویی نیز مورد بررسی قرارگرفته و در رمزگشایی از پیچیدگی های معماگون داستان از آن استفاده شده است. مراحل سفر قهرمان بر اساس نظر کمبل عبارتند از: 1- عزیمت (دعوت به آغاز سفر، امدادهای غیبی، عبور از نخستین آستان، شکم نهنگ) 2- تشّرف (جاده ی آزمون ها، ملاقات با خدابانو، آشتی با پدر) 3- بازگشت (امتناع از بازگشت، فرارجادویی) که از این الگو در تبیین مراحل فرایند فردیت اسکندر در اسکندرنامه بهره برده ایم.در طی فرایند فردیت، اسکندر، در سفرهای خود با سایه، آنیما و پیرخرد روبرو می شود و سرانجام با رسیدن به آرمانشهری که مکان اوتاد و انسان های کامل(نماد تمامیت روان) است، به مرکز و خویشتن خویش دست می یابد.